Πόσο δύσκολο είναι να είσαι ο εαυτός σου μέσα στο χώρο της δημοσιογραφίας
και τι δυσκολίες αντιμετωπίζεις προς αυτή την κατεύθυνση?
Για τη συντριπτική πλειοψηφία των δημοσιογράφων, που έχουν να πουν κάτι διαφορετικό από την κυρίαρχη «γραμμή», είναι τρομακτικά δύσκολο. Υπάρχουν νέοι συνάδελφοι αλλά και παλιοί δημοσιογράφοι που παίζουν κάθε μέρα το κεφάλι τους, επαγγελματικά, για να πετύχουν μια καλύτερη διατύπωση μιας είδησης ή ενός άρθρου. Δεν θέλω να ακουστώ ρομαντικός ούτε προσπαθώ να δικαιολογήσω την γενικευμένη σαπίλα του χώρου.
Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις όπου ακόμη και συντηρητικά μέσα ενημέρωσης μπορεί να σου προσφέρουν αναπάντεχα μεγάλη ελευθερία έκφρασης. Το γιατί το κάνουν είναι μια πολύ μεγάλη κουβέντα που σχετίζεται με την ανάγκη να υπάρχουν πολιτικά άλλοθι, με την προηγούμενη καταξίωση ενός δημοσιογράφου, με την ανάγκη οικονομικών ελίτ να έχουν αξιόπιστη ενημέρωση ακόμη και αν προέρχεται από πολιτικούς τους αντιπάλους κτλ. Φοβάμαι ότι καλώς ή κακώς ανήκω στην δεύτερη κατηγορία, των ανθρώπων δηλαδή που δεν συνάντησαν πολλές δυσκολίες σε αυτά που ήθελαν να πουν.
Ποια είναι η γνώμη σου για την προσπάθεια των εργαζομένων της εφημερίδας
ελεύθερος τύπος να συνεχίσουν την έκδοση της εφημερίδας με αυτοδιαχειριζόμενη-αυτοοργανωμένη κατεύθυνση και δομή? Πιστεύεις πως θα ήταν εφικτός αυτός ο τρόπος οργανώσεις από τους εργαζομένους άλλων ΜΜΕ?Kαι τι δυσκολίες θα αντιμετώπιζαν?
Πρόκειται για εξαιρετική προσπάθεια και ίσως μας δίνει μια πρόγευση για το τι μπορεί να επιτευχθεί στον Τύπο όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Δεδομένου ότι το σημερινό μοντέλο της έντυπης δημοσιογραφίας είναι ετοιμοθάνατο (και γι’ αυτό δεν ευθύνεται το Ιντερνετ, όπως λένε ορισμένοι, αλλά η γενικότερη απαξίωση του λεγόμενου αστικού Τύπου) πιστεύω ότι το μέλλον των εφημερίδων βρίσκεται σε μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις. Και εδώ ανοίγονται τεράστιες δυνατότητες για αυτοδιαχείριση και αυτοοργάνωση. Φυσικά κάθε τέτοια προσπάθεια εάν αρχίζει να αποδίδει θα συναντήσει απέναντί της τεράστιες αντιδράσεις από πολιτικά και επιχειρηματικά συμφέροντα.
Ο ρόλος των τεχνών και ειδικότερα της μουσικής στα κοινωνικό-πολιτικά
πράγματα πιστεύεις πως είναι ο ίδιος με παλιότερα κι αν όχι γιατί?
Η συνήθης απάντηση είναι ότι ο πολιτικός στίχος και η πολιτική τέχνη γενικότερα υποχωρούν (και είναι αλήθεια σε μεγάλο βαθμό). Νομίζω όμως ότι τα τελευταία χρόνια είχαμε μια επιστροφή στην καλώς ενοούμενη «στρατευμένη» τέχνη κυρίως μέσα από το χώρο του Hip Hop αλλά και στον κινηματογράφο.
Εάν ρωτάς εάν η τέχνη αλλάζει την πολιτική ή η πολιτική την τέχνη κλείνω μάλλον προς το δεύτερο χωρίς τίποτα όμως να είναι απόλυτο.
Από τις δουλειές σου στην δημοσιογραφία έχει γίνει ποτέ κάποια προσπάθεια
αποτροπής μετάδοσης πληροφοριών που θα ήθελες να δημοσιοποιήσεις?
Όχι, αλλά αυτό δεν σημαίνει και πολλά. Οι σύγχρονες μορφές λογοκρισίας, τουλάχιστον στις αναπτυγμένες χώρες, στηρίζονται πλέον πολύ περισσότερο στην αυτολογοκρισία. Ο ίδιος ο δημοσιογράφους «καλείται» να γνωρίζει τα όρια του μέσου του. Δηλαδή μέχρι που τον παίρνει να θίξει ένα συγκεκριμένο ζήτημα πριν πάρει πόδι. Πολύ σπάνια θα έρθουν να σου πουν τι θα γράψεις και τι όχι. Οι δημοσιογράφοι φτάνουν στο σημείο να πρέπει να μαθαίνουν πρώτοι τα επιχειρηματικά συμφέροντα των εργοδοτών τους για να μην τα θίξουν… κατά λάθος.
Από την άλλη ένα μέσο μπορεί να δώσει «γραμμή» μέσα από την επιλογή του δημοσιογράφου που θα καλύψει ένα θέμα. Αν θέλουν λ.χ να έχει προοδευτική γραμμή το αναθέτουν στον Α. Αν το θέλουν πιο συντηρητικό στον Β. Θεωρητικά λοιπόν δεν λένε σε κανέναν τι να γράψει. Πρακτικά όμως αυτό έχει προαποφασιστεί με την επιλογή του δημοσιογράφου.
Πιστεύω ότι στις μέρες μας η πιο σκληρή μορφή λογοκρισίας δεν επιβάλλεται από διευθυντές και αρχισυντάκτες αλλά από το εμπορικό και διαφημιστικό τμήμα. Αυτοί αποφασίσουν εάν ένα θέμα θα παίξει ή όχι ανάλογα με το αν θα φέρει διαφημίσεις ή εάν θα θίξει κάποιον διαφημιζόμενο. Υπό αυτή την έννοια έχουν «λογοκριθεί» δεκάδες κείμενά μου τα οποία δεν δημοσιεύτηκαν γιατί κρίθηκαν αντιεμπορικά.
Aρκετές φορές υπήρξε βοήθεια τις αστυνομίας σε ακροδεξιές
παρατάξεις, πιστεύεις ότι με την σειρά τους τα ΜΜΕ συγκαλύπτουν αυτό το
γεγονός?
Μπορεί να έχουν υπάρξει και τέτοια περιστατικά αλλά δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο από την πλευρά των ΜΜΕ. Μην ξεχνάμε ότι οι εικόνες μελών της Χρυσής Αυγής που έτρεχαν μαζί με τα ΜΑΤ προβλήθηκαν αρκετά από την τηλεόραση όπως και η παρουσία κουκουλοφόρων με λοστούς, ανάμεσα σε αστυνομικούς τις ημέρες του Δεκέμβρη. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι μια τέτοιου είδους αποκάλυψη «πουλάει» και συνεπώς μπορεί να κινητοποιήσει τα εμπορικά αντανακλαστικά ενός μέσου.
Kατά την γνώμη σου γιατί δεν δημοσιεύτηκε τίποτα σχετικό για την επίσκεψη
τις λέσχης Bildeberg στην Ελλάδα?
Δεν συμφωνώ ότι δεν δημοσιεύτηκε. Το είχαν αρκετές εφημερίδες και με σχετικά αφιερώματα. Θυμάμαι μάλιστα στα ΝΕΑ (και άλλες εφημερίδες) πρωτοδιάβασα τη λίστα όλων όσοι έχουν συμμετάσχει στο παρελθόν «Γ. Παλαιοκρασσάς, Λ. Κατσέλη, Στ. Μάνος, Γ. Παπαντωνίου, Α. Ανδριανόπουλος και Θ. Πάγκαλος, Τ. Χριστοδούλου, Α. Σαμαράς, Γ. Αρσένης, Γ. Παπανδρέου, Γ. Κρανιδιώτης, Κ. Καραμανλής, Ντ. Μπακογιάννη, Ά. Διαμαντοπούλου, Γ. Αλογοσκούφης».
Πιστεύεις στην προαιρετική στρατιωτική θητεία ή στη κατάργηση του
στρατιωτικού θεσμού?
Πιστεύω στην κατάργηση. Επειδή όμως κάτι τέτοιο απαιτεί μεγάλη συζήτηση και προετοιμασία δεν νομίζω ότι μπορείς να κατεβαίνεις απλώς με ένα σύνθημα «καταργήστε το στρατό» γιατί ουσιαστικά έτσι αδυνατίζεις το επιχείρημά σου.
Κατά πόσο επηρέασαν τα ΜΜΕ τα γεγονότα του Δεκέμβρη?
Θεωρώ ότι υπήρξαν διαφορετικές φάσεις στη στάση των κυρίαρχων ΜΜΕ που απαιτούν διαφορετική ανάλυση. Εν συντομία θα έλεγα ότι τα πρώτα 24ωρα, υπό την τεράστια λαϊκή πίεση, τα περισσότερα μέσα τήρησαν μια στάση η οποία δεν ήταν και η χειρότερη της ιστορίας τους. Ίσως μάλιστα, ως ένα βαθμό, να έπαιξαν και θετικό ρόλο προσφέροντας δυναμική στην εξέγερση και κατεβάζοντας περισσότερο κόσμο στους δρόμους. Ας μην ξεχνάμε ότι εκείνες τις πρώτες ώρες η ελληνική ακροδεξιά και κάθε είδους χρυσαυγίτες έβριζαν χυδαία τα κανάλια. Τα περισσότερα ελληνικά ΜΜΕ κινήθηκαν έτσι γιατί, ακόμη, λειτουργούσαν με την ιδιότητά τους ως καπιταλιστικές επιχειρήσεις που επιζητούν το άμεσο κέρδος. Πιο απλά, είπαν: «αφού αυτά θέλει ο κόσμος αυτά του δίνουμε».
Όταν βέβαια η κατάσταση άρχισε να απειλεί πραγματικά την κυβέρνηση και συγκεκριμένες οικονομικές και πολιτικές ελίτ, τα ΜΜΕ άρχισαν να λειτουργούν συντεταγμένα εναντίον της εξέγερσης. Αυτό δεν σημαίνει ότι έπαψαν να λειτουργούν ως επιχειρήσεις. Απλώς τώρα δεν πουλούσαν τις ειδήσεις «λιανική» αλλά «χονδρική». Ήλπιζαν δηλαδή να εξαργυρώσουν τη στάση τους μακροπρόθεσμα στηρίζοντας τους ανθρώπους και τις δομές που απειλούνταν. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα, η επίθεση με χειροβομβίδα στο στέκι μεταναστών στα Εξάρχεια ήταν αυτό που λέμε «ειδησάρα», την οποία κάθε κανάλι θα ήθελε να μεταδώσει πρώτο για εμπορικούς λόγους (κατά τη γνώμη μου είναι εξίσου σημαντική με τις παρακρατικές επιθέσεις που πραγματοποιούσε η Gladio στην Ιταλία τη δεκαετία του ’70). Παρόλα αυτά η είδηση θάφτηκε συνειδητά. Και αυτό γιατί είχαμε περάσει σε αυτό που αποκαλώ δεύτερη φάση της κάλυψης του Δεκέμβρη, όταν βασική προτεραιότητα δεν ήταν πλέον η τηλεθέαση αλλά η διάσωση του συστήματος.
Για να απαντήσω και στην ερώτησή σας, και στις δυο φάσεις τα ΜΜΕ έπαιξαν καθοριστικό αν και διαφορετικό ρόλο.
Παρόλα αυτά η δημιουργία εναλλακτικών μέσων ενημέρωσης κατά τη διάρκεια του Δεκέμβρη και η τεράστια απήχηση που είχαν δείχνει την ανάγκη του κόσμου για διαφορετική ενημέρωση. Αυτή η αλλαγή στο τοπίο των ΜΜΕ ήταν νομίζω από τις βασικές παρακαταθήκες του Δεκέμβρη.
Σύμφωνα με μια στατιστική, πρώτο σε συγκέντρωση κόσμου έρχεται το
ποδόσφαιρο, δεύτερη η θρησκεία και τρίτη η πολιτική γιατί μπορεί να συμβαίνει
αυτό?
Πάλι καλά που είναι τρίτη η πολιτική και δεν έχει πέσει πιο κάτω. Ίσως η καλύτερη απάντηση παραμένει αυτή που έδωσε ο Μαρξ για τη θρησκεία (βλ και μπάλα) την οποία δυστυχώς δεν μπήκαμε ποτέ στον κόπο να διαβάσουμε ολόκληρη: «Η θρησκεία είναι ο αναστεναγμός του καταπιεσμένου πλάσματος, η καρδιά ενός άκαρδου κόσμου, η ψυχή σε απάνθρωπες συνθήκες, είναι το όπιο του λαού»
Tι σχόλιο έχεις να κάνεις για την συνέντευξη Mιχαλολιάκου και Ρουμελιώτη?
(http://www.youtube.com/watch?v=hRw2X13r0R4).
Είναι πραγματικά δύσκολο να κρίνεις μια συνέντευξη η οποία από τη μια θέτει τις σωστές ερωτήσεις αλλά από την άλλη προσφέρει δημοσιότητα σε στοιχεία όπως η Χρυσή Αυγή (γιατί ως γνωστό στην τηλεοπτική εποχή, ακόμη και η δυσφήμιση αποτελεί διαφήμιση). Προσωπικά δεν θα έπαιρνα μια τέτοια συνέντευξη γνωρίζοντας ότι ο τηλεοπτικός χρόνος που θα προσέφερα στον Μιχαλολιάκο είναι δυσανάλογος της κοινωνικής του δύναμης.
Από την άλλη είναι μάλλον άδικο να κρίνουμε την κρατική τηλεόραση και τον Ρουμελιώτη όταν σχεδόν το σύνολο των υπολοίπων καναλιών, εδώ και χρόνια, προσφέρει τρομακτικά δυσανάλογο χρόνο στη φασίζουσα δεξιά. Ο λόγος για τον οποίο γίνεται αυτό είναι κατά τη γνώμη μου εμπορικός (δηλαδή λόγοι τηλεθέασης) και όχι ιδεολογικός. Δεν παύει όμως να μετατρέπει την ιδιωτική τηλεόραση στην μεγαλύτερη απειλή για τη δημοκρατία που έχει γνωρίσει η χώρα από την πτώση της δικτατορίας.
Υπάρχει όντως οικονομική κρίση η κάποιοι χρησιμοποιούν αυτόν τον όρο για
εξυπηρέτηση συμφερόντων?
Νομίζω υπάρχει βαθύτατη, δομική κρίση του κυρίαρχου οικονομικού συστήματος η οποία όχι μόνο δεν υποχωρεί, όπως υποστηρίζουν ορισμένοι οικονομολόγοι στη Δύση, αλλά θα επανέλθει με ακόμη καταστροφικότερες συνέπειες. Το τραγικό είναι ότι η ανυπαρξία οργανωμένης πολιτικής και εργατικής αντίδρασης επιτρέπει στους υπευθύνους της κρίσης να βγάζουν ακόμη και κέρδος από αυτήν, επαναφέροντας τις εργασιακές συνθήκες σε επίπεδα του Μεσαίωνα. Ενώ δηλαδή οι συνθήκες ευνοούν ακόμη και την ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος αυτό, βραχυπρόθεσμα, ενδέχεται να βγει κερδισμένο από την κρίση λόγω της ανυπαρξίας οργανωμένης αντίδρασης.
Μακροπρόθεσμα όμως θα συμφωνήσω με τις απόψεις του Ντέιβιντ Χάρβει ότι οι κρίσεις εκφράζουν πραγματικά αδιέξοδα του συστήματος το οποίο δεν είναι πλέον σε θέση να πετύχει τους ρυθμούς ανάπτυξης που θα το κρατήσουν ζωντανό.